Không chỉ nổi tiếng với vai Chí Phèo của Làng Vũ Đại ngày ấy, NSƯT Bùi Cường còn sở hữu “gia tài” đồ sộ với hàng loạt vai diễn ấn tượng và đạo diễn khoảng 80 bộ phim truyền hình.

“Gia tài” đồ sộ

NSƯT Bùi Cường sinh năm 1945 tại Hà Nội. Trước khi đến với điện ảnh, ông đã tốt nghiệp Trung cấp Kỹ thuật Điện và từng làm việc tại Xí nghiệp điện Tam Quang (Sở Công nghiệp Hà Nội). Trong thời gian ở đây, ông đã tham gia đội kịch công nhân thành phố và đã từng đoạt Huy chương Vàng với vở diễn Anh Tư.

Bước vào tuổi 25, nhờ người yêu (là vợ bây giờ) ông nộp hồ sơ thi vào trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh. Với tiểu phẩm Dạy em, ông đã trúng tuyển lớp diễn viên khóa II của trường. Cùng học với ông thời đó có: NSND Đào Bá Sơn, NSND Minh Châu, NSƯT Quốc Trọng, NSƯT Thanh Quý, nghệ sĩ Vũ Đình Thân… Vì ông là người lớn tuổi nhất lớp nên được bầu làm lớp trưởng.

NSƯT Bùi Cường qua đời vào sáng sớm 3/8

Sau khi tốt nghiệp, ông được nhận về làm việc tại Hãng Phim truyện Việt Nam. Từ đó, ông bắt đầu con đường điện ảnh của mình với những thành công ngoài mong đợi.

Vai diễn Chí Phèo giúp Bùi Cường “đóng đinh” mình vào tâm trí khán giả và mang lại cho ông Huy chương Vàng ở hạng mục Diễn viên chính xuất sắc nhất trong Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 6 (năm 1983).

Sau thành công của vai Chí Phèo, Bùi Cường được mời vào một loạt vai diễn tiếp theo như: Trần Tuấn trong phim Phút thứ 89 (đạo diễn Quốc Long), Trần Quân trong phim Kẻ giết người (đạo diễn Hoài Linh), Tướng cướp trong Dòng sông vàng (đạo diễn Kiều Tuấn), Mộc trong phim Không có đường chân trời (đạo diễn Nguyễn Khánh Dư), chủ quán trong phim Vụ áp phe Đông Dương (đạo diễn Trần Đắc) Năm Hòa trong phim Biệt động Sài Gòn (đạo diễn Long Vân)…

Vai chiến sĩ biệt động Năm Hòa trong phim “Biệt động Sài Gòn” của nghệ sĩ Bùi Cường được nhiều người yêu mến

Sau này, NSƯT Bùi Cường trở thành đạo diễn của gần 80 bộ phim truyền hình, trong đó bộ phim Ông tướng tình báo và hai bà vợ dài 29 tập đã được khán giả hào hứng theo dõi và giành được Huy chương vàng tại Liên hoan phim Truyền hình toàn quốc. Bộ phim giúp tên tuổi của đạo diễn Bùi Cường thực sự có chỗ đứng trong lòng người hâm mộ. Như lời Bùi Cường nói, đó là một cửa ải nhọc nhằn mà phải “bạc cả tóc” ông mới đạt đến sự thành công.

Dấu ấn Chí Phèo

Tham gia không ít phim nhưng vai diễn Chí Phèo giúp Bùi Cường thực sự “đóng đinh” mình vào tâm trí khán giả. Ông gọi bộ phim của cố đạo diễn Phạm Văn Khoa là một cơ duyên đặc biệt, cũng là may mắn lớn trong cuộc đời mình.

NSƯT Bùi Cường từng chia sẻ về cơ duyên đến với vai diễn Chí Phèo rất bất ngờ. Một buổi sáng, đạo diễn, NSND Phạm Văn Khoa gọi Bùi Cường đến và hỏi xem ông có thể cắt ngắn mái tóc dài đi không – hồi đó có mốt đàn ông để tóc dài ngang vai. Nghệ sĩ Bùi Cường bảo sẵn sàng, nếu là vì nghề diễn. Sau đó, đạo diễn nói về dự án phim Làng Vũ Đại ngày ấy – chuyển thể từ 3 tác phẩm Sống mòn, Lão Hạc và Chí Phèo của nhà văn Nam Cao, rồi bảo muốn mời Bùi Cường vào vai Chí Phèo. Nghệ sĩ Bùi Cường nhận lời đạo diễn Phạm Văn Khoa trong tâm trạng vừa mừng vừa lo.

Chí Phèo qua diễn xuất của NSƯT Bùi Cường đã trở thành vai diễn kinh điển của lịch sử điện ảnh Việt Nam 

Để có được vai diễn Chí Phèo ấn tượng với khán giả, nghệ sĩ Bùi Cường đã phải dành rất nhiều tâm huyết. Đầu tiên, ông tranh thủ tìm đọc sách của nhà văn Nam Cao để hình dung một Chí Phèo cho hợp lý. Ông nhận ra, có hai điều đặc biệt ở Chí Phèo, một là dáng đi say rượu, hai là giọng cười đầy riêng biệt của Chí.

Bùi Cường uống rượu để thử say xem thế nào, nhưng càng uống càng thấy… tỉnh. Còn giọng cười hô hố, ha há cũng chả giống ai nhưng không thể lột tả được chân dung Chí Phèo. “Hồi đó hàng xóm nhà tôi có nuôi một con chó, và có lần tôi thấy nó bị… hóc xương và cái ặc ặc trong cổ như vừa khóc vừa cười vừa đau đớn của nó khiến tôi quyết định sẽ cho Chí Phèo cái tiếng cười kiểu như thế. Còn dáng đi say rượu đặc trưng của Chí cũng khiến tôi mất nhiều công sức, thời gian để tập và để diễn cho ra một Chí Phèo không trộn lẫn với những nhân vật khác” – nghệ sĩ Bùi Cường chia sẻ trên báo Công an nhân dân.

Cảnh Thị Nở (Đức Lưu) đưa bát cháo hành cho Chí Phèo (Bùi Cường) ăn trong bộ phim “Làng Vũ Đại ngày ấy”

Hồi đó, đồ hóa trang chưa có nhiều như bây giờ, Bùi Cường và diễn viên Đức Lưu (người vào vai Thị Nở) phải nhờ sự trợ giúp của nghệ sĩ hóa trang Nhữ Đình Nguyên. Bùi Cường phải đến bệnh viện xin keo dính tạo sẹo ở mắt, còn diễn viên Đức Lưu sang Bệnh viện Việt – Đức để làm răng giả. Hôm diễn thử, hóa trang xong, Bùi Cường vào cơ quan thì bị bảo vệ quát vì không nhận ra, “tưởng là thằng ăn mày nào vào cơ quan”, điều này làm nghệ sĩ Bùi Cường mừng thầm vì hóa trang rất thành công.

Cảnh quay khó nhất đối với Bùi Cường chính là lúc Chí Phèo nhìn thấy Thị Nở nằm tênh hênh ở vườn chuối, sự vô ý của Thị đã khiến lòng Chí… rạo rực. Bùi Cường kể trên báo Công an nhân dân: “Đạo diễn đã phải thuê một người mẫu đóng thế cho nghệ sĩ Đức Lưu trong cảnh Chí Phèo sờ vào bộ ngực “tơ hơ” của Thị Nở trong đêm trăng ở vườn chuối. Đúp đầu tiên, khi đạo diễn hô “bắt đầu” thì tôi “chộp” ngay vào ngực Thị Nở. Đạo diễn mắng tôi: Chưa để khán giả thấy cái đẹp của cô thôn nữ, cậu đã vội “chộp” rồi. Tôi ngượng chín cả mặt.

Đến đúp thứ hai, rút kinh nghiệm lần trước vội quá, thì lần này anh quay phim lại “ngán ngẩm” bảo tôi: “Ngắm” gì mà lâu quá vậy. Đến đúp cuối cùng thì tôi đành “cầu cứu”: Lúc nào thấy Chí nên chộp lấy ngực Thị thì các anh hô cho một tiếng, chứ tình trạng này, tôi tin là anh Chí cũng không đủ tỉnh táo để “diễn” nữa rồi”. Cả đoàn làm phim và dân tình xung quanh được một trận cười… vỡ bụng. Anh em trong đoàn sau này đùa rằng, tôi cố tình diễn dở cảnh ấy để được diễn… nhiều lần”.

Nhờ dành nhiều tâm huyết và đầu tư nhiều công sức nên vai diễn Chí Phèo trong phim Làng Vũ Đại ngày ấy đã mang lại cho Bùi Cường Huy chương Vàng dành cho diễn viên chính xuất sắc nhất trong Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 6 (năm 1983).

Cuộc sống hôn nhân hạnh phúc

Không chỉ có một sự nghiệp vẻ vang, NSƯT Bùi Cường còn khiến nhiều người ao ước khi có một cuộc sống hôn nhân đây hạnh phúc. Gần 50 năm yêu nhau, 40 năm nên nghĩa vợ chồng, NSƯT Bùi Cường bảo, đời ông, ngoài sự chuyên cần, còn may mắn đủ bề, trong đó cái may lớn nhất là ông có hậu phương vững chắc, một người vợ tảo tần, tháo vát chăm lo đời sống kinh tế, nuôi dạy con cái lớn khôn để ông chuyên tâm cho nghệ thuật…

Người vợ ấy đã là người đồng cam cộng khổ với ông từ những ngày còn làm công nhân Xí nghiệp Điện đến khi là một anh Chí Phèo nổi nênh khắp các rạp chiếu phim và bây giờ là một người đạo diễn vào Nam ra Bắc liên tục.

NSƯT Bùi Cường là một trong số các nghệ sỹ có cuộc sống hôn nhân viên mãn

Vợ ông có nghề may áo dài nổi tiếng ở Hà Nội. Hai cô con gái xinh đẹp của ông không theo nghiệp diễn viên, một người trở thành giáo viên, một người nối nghiệp kinh doanh của mẹ. Nhưng may mắn thay, ông lại “kén” được chàng rể cả cùng theo ông làm phim.

Nghệ sĩ Bùi Cường chia sẻ với Vietnamnet: “Không biết nhân duyên đưa đẩy thế nào, một trong hai người con rể của tôi là Trần Vũ Thuỷ lại lựa chọn cùng con đường nghệ thuật với bố vợ. Thôi thì, con ruột không nối nghiệp thì đã có con rể để mình truyền nghề và tiếp thêm lửa. Cuộc đời thế cũng vui và hạnh phúc lắm rồi”.

NSƯT Bùi Cường qua đời vào sáng sớm 3/8 vì tai biến mạch máu não, hưởng thọ 73 tuổi. Sự ra đi của ông khiến người thân, nhiều nghệ sĩ, người hâm mộ xót xa và tiếc nuối.